یکی از نهادهاي مهمی که در اسلام مطرح شده و بهطور ویژه ارمغان ادیان الهی و اسلام است، نهاد انفاق می باشد. انفاق ودیعه ای الهی از عرش کبریایی برای انسان خاکی است که در آن، انسان در این عمل از یک سو نظر به وجود الهی و از سوی دیگر ، نگاه به خلق خداوند در منابع اسلامی معنای عامی داشته که اعم از اعطای مادی است و نقش انفاق تاثیر به سزایی در آرامش و سلامت معنوی انسان دارد.
خداوند متعال در آیه هاي فراوانی از قرآن کریم با ذکر ثواب و فضیلت انفاق، مؤمنان را به بذل مال در راه خداوند متعال تشویق می کند. انفاق یکی از بزرگترین دستورهایی است که اسلام در یکی از دو بخش احکام عملی خود یعنی حق الناس آن را ارائه کرده و به راه هاي گوناگون و با واجب ساختن برخی و مستحب ساختن برخی دیگر، مردم را به آن امرکرده است.
فقر و محرومیت از طبیعت سرچشمه نگرفته اند بلکه ره آورد توزیع نادرست و انحراف از روابط، صحیح هستند؛ روابطی که لازم بود ثروتمندان را با فقیران پیوند دهد در اینباره در روایتی از امیر مؤمنان حضرت علی ع آمده است: خداوند سبحان در اموال ثروتمندان، رزق و روزي فقیران را قرار داده است؛ پس فقیري گرسنه نمی ماند مگر اینکه ثروتمندي وي را از حقش منع کرده باشد.
انفاق می تواند بسیاري از مسائل جامعه مانند فقر و نابسامانی هاي درآمدي و مصرفی را اصلاح کند. اگر بتوانیم این نهاد را در جامعه گسترش دهیم، می توانیم بخشی از مشکلات جامعه را برطرف کنیم. براي گسترش آن باید این نهاد و رفتارهاي آن و عوامل مؤثر بر آن را شناسایی کنیم. انفاق و پرداخت هاي مانند آن در اسلام به طور کلی در قالب دو دسته واجب و مستحب تقسیم شده اند که در هر دوجنبه به انگیزه خدایی بودن و دستیابی به پاداش خدایی آن تأکید فراوانی شده است.
زکات، خمس، کفارات مالی، وقف، وصیت، بخشش و صدقه ... همه مصد اق هاي انفاق (واجب یا مستحب) هستند و هدف دین از این دستور این بوده است که انسانها با انفاق خود را بسازند و به سمت خداگونه شدن یعنی از این جهت منبع فیض بودن حرکت کنند و از طرف دیگر، افرادي که نمی توانند بدون کمک مالی از ناحیه دیگران، حاجت هاي زندگی خود را برآورده کنند، حمایت شوند تا سطح زندگی خود را بالا ببرد.
انفاق اگرچه در ظاهر کاسته شدن از داشته های مادی انسان است، اما در باطن باعث افزایش روحیه شادی و موجب سعادت اخروی است. انفاق با تقویت وجدان اجتماعی و روحیه همدلی با ایفای نقش تقویتی در کنار ایجاد الفت و گسترش، نامبردار است و نیز با نقش ایجادی تعاملات انسانی که به درمان بیماری های بخل و مال دوستی و سایر نقش های دیگر تأثیر بالایی در ارتقای سلامت روحی و معنوی فرد و جامعه دارد. از نگاه متون اسلامی انفاق و همدلی رابطه دوسویه دارند، زیرا با این احساس می توان خود را در جایگاه شخص نیازمند دید و به رفع نیاز او اقدام نمود. با تأمل در سیره معصومین درمی یابیم که فرد انفاق کننده نه تنها جامعه را در جهت شادی، سوق می دهد، بلکه از دیگرسازی به خودسازی می رسد. انفاق از نگاه اسلام به دو شکل توأمان و همراه هم به سلامت نفس انسان کمک می کند.
انفاق در پاره ای از موارد ثبوتی است یعنی با ایجاد، تقویت، تعالی یا رشددهی به ویژگی های اخلاقی باعث سلامت روان می شود و در برخی موارد نقش سلبی دارد، یعنی با کاستن یا از بین بردن خصلت های ناپسند مثل بخل، کینه و... باعث تعالی و سلامت روح می شود.
مسأله ای که در روانشناسی امروز شاید کمتر مورد توجه واقع شده یا دیرتر به آن پرداخته اند، این است که بسیاری از تلاش ها در جهت اثباتی جنبه های قضیه است، در حالی که از نگاه قرآن و روایات، اثباتی لزوماً و توأمان با جنبه های سلبی باید باشد تا موفقیت حاصل شود.
مؤمنان قواعد مذهبی اسلامی را مراعات می کنند. بخشی از این قواعد به صورت انجام مخارج مذهبی بروز می کند. از این رو مسلمانان در کنار هزینه هاي زندگی دنیوي، هزینه هایی نیز دارند که می توان به آنها مخارج مذهبی اطلاق کرد. بخشی از هزینه هاي مذهبی انفاقات هستند (انفاقات واجب و مستحبی). با توجه به مطالعه هاي نظري و تجربی انجام شده درباره هزینه هاي مذهبی و انفاق و نیز درنظر گرفتن قواعد اسلامی و محدودیت هاي آماري، متغیرهاي اندازه بازار مالی ، درآمد، ثروت، سن سرپرست خانوار و سرمایه مذهبی به عنوان مؤلفه های اصلی در انفاق مورد بررسی قرار گرفته اند.
در کارهایی که از جانب اقتصاددانان مسلمان درباره تحلیل اقتصادي پرداخت هاي مذهبی و عوامل مؤثر بر آن انجام شده، و همچنین اثر بازارهاي مالی بر انفاق این نتایج حاصل شد که: بر این اساس با افزایش سرمایه مذهبی در جامعه به ویژه نزد پردرآمدها و ثروتمندان، می توانیم باعث افزایش انفاق شویم. کشش انفاق نسبت به ثروت مثبت است؛ بنابراین با ترویج فرهنگ انفاق به ویژه نزد ثروتمندان، می توان باعث افزایش انفاق و کاهش فقر شد. همچنین با بهبود عملکرد بازارهاي مالی و گسترش بازارهاي مالی می توان انفاق را افزایش داد و فقر و توزیع درآمد در جامعه را بهبود داد.
و اما موسسات خیریه می توانند مهمترین نقش را در شناسایی افراد نیازمند وتوزیع صحیح انفاق بین نیازمندان داشته باشند که امروزه با گسترش این موسسات شاهد بهبود وضعیت معیشت افراد در هر نقطه و محل هستیم باشد که به یاری خداوند متعال فقر را ریشه کن کنیم .
ارسال شده 1 سال پیش
نظرات